کوچینگ کسب و کار در بسیاری از مواقع، کلیدی است برای باز کردن قفل‌هایی که در مسیر رشد و تحول حرفه‌ای پیش روی مدیران و کارآفرینان قرار دارد. در هر مرحله‌ای از مدیریت یا رهبری یک کسبوکار، ممکن است احساس کنید با وجود تلاش زیاد، رشد یا تحول مورد انتظار حاصل نمی‌شود. این موقعیت‌ها تنها مختص دوران بحران نیستند؛ حتی در دوران ثبات یا رشد نیز ممکن است کسب‌وکارها در مرحله‌ای قرار بگیرند که نیاز به دیدگاهی تازه و راهبری متفاوت دارند. اینجاست که کوچینگ کسب و کار به عنوان یک رویکرد توانمندساز وارد می‌شود؛ رویکردی که نه تنها به حل مسائل کمک می‌کند، بلکه ظرفیت‌های پنهان افراد و سازمان‌ها را فعال می‌سازد.
کوچینگ کسب و کار با ارائه فضایی ساختاریافته، محرک گفتگوهای عمیق و خلاقانه می‌شود که منجر به تحول واقعی در تفکر، تصمیم‌گیری و اقدام می‌گردد. برخلاف بسیاری از رویکردهای مدیریتی یا مشاوره‌ای که از بیرون به درون نگاه می‌کنند، کوچینگ از درون افراد و تیم‌ها آغاز می‌شود و از این طریق تحول را از ریشه رقم می‌زند
تعریف کوچینگ کسب و کار
کوچینگ کسبوکار فرآیند مشارکت در گفتگوهایی منظم و ساختاریافته با «مراجع» است؛ مراجع می‌تواند یک فرد یا تیمی در درون یک کسبوکار، سازمان انتفاعی یا غیرانتفاعی، مؤسسه یا نهاد دولتی باشد که دریافت‌کننده خدمات مربیگری کسبوکار است.
هدف این فرآیند افزایش آگاهی و بهبود رفتار مراجع است تا به اهداف تجاری هم برای خود مراجع و هم برای سازمان او دست یابد.
کوچینک کسبوکار به مراجع کمک می‌کند تا نقش خود در موفقیت تجاری را درک کرده و این نقش را به شیوه‌ای قابل اندازه‌گیری و پایدار بهبود بخشد. این فرآیند می‌تواند شکل‌های مختلفی به خود بگیرد (مانند کوچینگ فردی یا تیمی) و اهداف متفاوتی را دنبال کند (از جمله حل مسئله، برنامه‌ریزی شغلی و جانشینی، توسعه رهبری یا اجرایی، ایجاد تیم‌های عملکرد بالا)، اما در تمام این اشکال، تمرکز اصلی بر اهداف تجاری مراجع و سازمان او باقی می‌ماند.
این تمرکز دوگانه دقیقاً چیزی است که کوچینگ کسبوکار را از سایر انواع کوچینگ متمایز می‌کند. کوچ کسبوکار به مراجع کمک می‌کند تا کشف کند چگونه تغییر در ویژگی‌ها و دیدگاه‌های شخصی می‌تواند هم بر فرآیندهای فردی و هم بر فرآیندهای کسبوکار تأثیر بگذارد. کوچینگ موفق باعث دستیابی به نتایج تجاری توافق‌شده در قالب فردی یا تیمی در بستر سازمانی می‌شود. در مقاله‌ای تحت عنوان کوچینگ سازمانی و بهبود عملکرد مدیران به نقش کوچینگ در سازمان‌ها به تفضیل پرداخته‌ایم.
کوچینگ کسبوکار فضایی بر پایه اعتماد متقابل، احترام، امنیت، چالش و پاسخگویی ایجاد می‌کند تا هم مراجع و هم مربی انگیزه لازم را داشته باشند. بر همین اساس، مربی کسبوکار باید فعالیتی اخلاق‌مدار و شایسته انجام دهد که بر پایه تجربه حرفه‌ای مناسب، دانش کسبوکار و درک تغییرات فردی و سازمانی بنا شده باشد.
کوچ (مربی) کسب و کار به مدیران، کارآفرینان، صاحبان مشاغل و تیم‌های سازمانی کمک می‌کند تا اهداف خود را شفاف‌سازی کرده، موانع را شناسایی نموده و راهبردهایی اثربخش برای دستیابی به موفقیت طراحی و اجرا کنند. این فرآیند بر پایه گفت‌وگوی حرفه‌ای، گوش‌دادن فعال، بازخورد مؤثر و تکنیک‌های روانشناختی و مدیریتی پیش می‌رود.
از کوچینگ کسبوکار چه انتظاری می‌توان داشت؟
اگر می‌خواهید به یک صاحب کسبوکار یا مدیر اجرایی موفق‌تری تبدیل شوید، کوچینگ می‌تواند پاسخ شما باشد. با مربی مناسب، می‌توانید انتظار رشد فردی و هم رشد سازممانی و توسعه کار و کار داشته باشید.
در قلب این رابطه، اعتماد بین مربی و مراجع (چه مالک کسبوکار، چه مدیر حرفه‌ای) قرار دارد. اگر صاحب کسب‌وکاری تازه‌کار هستید، یک مربی حرفه‌ای می‌تواند با بازخورد مؤثر، روند رشد شما را تسریع بخشد. اگر به دنبال ارتقای حضور اجرایی خود و افزایش درآمد هستید، مربی می‌تواند کمک کند تا یک برنامه عملی طراحی کنید.
و این تازه شروع کار است. بهترین کوچها، مراجعین خود را به بزرگی به چالش می‌کشند. در واقع، برخی از قدرتمندترین روابط مربی/مراجع ممکن است سال‌ها ادامه پیدا کنند و رشد پایدار و چشمگیری را به همراه داشته باشند.
تفاوت کوچینگ با مشاوره کسب و کار
یکی از اشتباهات رایج، یکسان دانستن کوچینگ با مشاوره است. در حالی‌که مشاور معمولاً فردی است که با تجربه یا تخصص خود راه‌حل‌هایی را ارائه می‌دهد، کوچینگ بیشتر بر پرسش‌گری و کشف راه‌حل از درون فرد یا تیم تمرکز دارد. کوچینگ باعث می‌شود تا فرد خودش به بینش لازم برای حل مسئله برسد؛ بنابراین، این راهکارها پایداری و عمق بیشتری خواهند داشت.
به‌طور کلی، یک مربی کسبوکار به فرد کمک می‌کند تا تمرکز خود را بر روی موقعیت فعلی کسبوکار، جایگاهی که می‌خواهد به آن برسد و چگونگی پر کردن این فاصله معطوف کند. این فرآیند بیشتر از آنکه درباره ارائه توصیه باشد، در مورد پرسیدن سوالاتی است که به فرد قدرت می‌دهد تا به درک و شناخت شخصی دست یابد.
از سوی دیگر، یک مشاور یا استراتژیست کسبوکار، بر ارائه راه‌حل‌های عملی و تاکتیکی متمرکز است. آنها دانش خود را به اشتراک می‌گذارند، توصیه‌های تخصصی ارائه می‌دهند و برنامه‌ریزی می‌کنند.
گاهی اوقات نیز مربیگری و منتورینگ (راهنمایی تجربی) با یکدیگر اشتباه گرفته می‌شوند. هر دو نقش از سال‌ها تجربه برخوردارند، اما بزرگترین تفاوت این است که یک منتور بر ارائه توصیه‌ها متمرکز است، درحالیکه یک مربی به فرد در برنامه‌ریزی اهداف کمک می‌کند و او را مسئولیت‌پذیر نگه می‌دارد تا به موفقیت دست یابد.
ویژگی‌های کوچینگ کسب و کار
۱. فردمحور و اختصاصی بودن
در کوچینگ، هیچ نسخه از پیش‌نوشته‌ای وجود ندارد. هر فرآیند کوچینگ براساس نیازها، چالش‌ها و اهداف خاص هر فرد یا تیم طراحی می‌شود. این سفارشی‌سازی موجب می‌شود نتایج واقعی و ملموس‌تری حاصل گردد.
۲. تعاملی و دوطرفه
کوچینگ یک فرآیند تعاملی است که در آن نقش فعال فرد یا تیم بسیار مهم است. کوچ تنها پرسش می‌کند، آینه می‌شود و فضا می‌سازد؛ این فرد است که در نهایت پاسخ و راه‌حل را از درون خود استخراج می‌کند.
۳. تمرکز بر اقدام مؤثر
برخلاف بسیاری از رویکردهای انگیزشی یا آموزشی که صرفاً بر آگاهی یا تحلیل تمرکز دارند، کوچینگ کسب و کار نتیجه‌محور است. هدف نهایی، حرکت به سوی اقدام مؤثر و پایدار است.
۴. ایجاد تعهد درونی
کوچینگ با خلق انگیزه درونی، مسئولیت‌پذیری و تعهد را در فرد یا تیم تقویت می‌کند. وقتی مسیر توسط خود فرد کشف می‌شود، تمایل بیشتری به اجرای آن نیز وجود خواهد داشت.
۵. تسهیل در رشد و توسعه
با روشن شدن نقاط قوت و ضعف، ترسیم مسیر آینده و آگاهی از چالش‌ها، کوچینگ بستری برای رشد سازمانی و فردی فراهم می‌سازد.
مزایای کوچینگ کسب و کار
الف) برای مدیران و رهبران سازمان
- افزایش خودآگاهی: مدیر می‌آموزد نقاط قوت و ضعف خود را بشناسد.
- بهبود سبک رهبری: کوچینگ باعث می‌شود مدیران سبک رهبری متناسب با تیم و فرهنگ سازمانی خود را توسعه دهند.
- تصمیم‌گیری مؤثرتر: با پرسش‌گری هدفمند، مدیران می‌توانند از زوایای جدید به مسائل نگاه کنند و تصمیم‌های دقیق‌تری بگیرند.
- افزایش تاب‌آوری و مدیریت استرس: کوچینگ به مدیر کمک می‌کند تعادل روانی خود را در شرایط سخت حفظ کند.
ب) برای تیم‌ها و کارکنان
- ارتقاء عملکرد تیمی: کوچینگ تیمی باعث افزایش همدلی، هماهنگی و انسجام در اعضای تیم می‌شود.
- تقویت انگیزه فردی: کارکنان با کشف اهداف شخصی و هم‌راستا کردن آن با اهداف سازمان، انگیزه بیشتری پیدا می‌کنند.
- بهبود ارتباطات درون‌سازمانی: با یادگیری مهارت‌های شنیدن، گفت‌وگو و بازخورد، تعاملات کاری مؤثرتر خواهد شد.
ج) برای خود کسبوکار
- رشد پایدار و هوشمندانه: کسب‌وکارها به جای رشد انفجاری و ناپایدار، مسیر رشد توسعه کسب و کار را بر اساس ظرفیت‌های واقعی خود طی می‌کنند.
- کاهش هزینه‌های ناشی از تصمیم‌گیری اشتباه: افزایش کیفیت تصمیم‌گیری منجر به کاهش ریسک‌های مدیریتی می‌شود.
- نوآوری و خلق راهکارهای تازه: فرآیند کوچینگ تفکر خلاق و نوآور را در سازمان‌ها فعال می‌کند.
کوچ کسبوکار به رشد مهارت‌های نرم و سخت کمک می‌کند
مربیان باتجربه توانایی آموزش و الگوسازی مهارت‌های نرم و سختی را دارند که رهبران برای رسیدن به بیشترین پتانسیل خود به آن نیاز دارند. در ادامه نمونه‌هایی از این مهارت‌ها آمده است:
مهارت‌های نرم:
- خودآگاهی: رهبران یاد می‌گیرند که باورها و رفتارهای خود را به چالش بکشند و انگیزه‌ها و محرک‌های خود را بهتر بشناسند.
- تنظیم احساسات: در مواقع بحرانی، کارکنان به رهبران پناه می‌برند. مربیان به رهبران یاد می‌دهند چگونه احساسات دشوار را مدیریت کنند.
- اعتمادبه‌نفس: بسیاری از مراجعین پس از جلسات مربیگری یا کوچینگ احساس آرامش، انرژی و اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند.
- هوش هیجانی: رهبران بزرگ می‌توانند مخاطب را درک کرده و پیام خود را مطابق با نیازهای فردی تنظیم کنند.
- خوش‌بینی: رهبران مؤثر، حتی در سخت‌ترین شرایط نیز پتانسیل یادگیری و رشد را می‌بینند.
مهارت‌های سخت:
- برنامه‌ریزی استراتژیک و بازبینی آن: مربیان باتجربه، استراتژیست‌های تجاری خوبی هستند و می‌توانند به طراحی نقشه راه مرحله‌به‌مرحله کمک کنند.
- تحلیل داده‌ها: کوچینگ می‌تواند شکاف‌های تحلیلی را پر کند و مراجع را به خروج از منطقه امن تشویق کند.
- بازاریابی: مربیان حرفه‌ای اغلب برند و بازار هدف مراجع را بررسی می‌کنند تا برنامه‌ها و فرصت‌های جدید را بهتر بررسی کنند.
- مهارت‌های سخنرانی و ارائه: نه همه مدیران اجرایی سخنرانان خوبی هستند. مربیان با بررسی ارائه‌های کلیدی و تمرین تکنیک‌ها، به بهبود این مهارت کمک می‌کنند.
نتایج کوچینگ کسبوکار
در اینجا برخی دیگر از فوایدی که از مربیگری مؤثر کسبوکار به دست می‌آید آورده شده است:
- رشد درآمد: افزایش درآمد و گسترش سهم بازار دو دلیل اصلی است که رهبران برای مربیگری کسبوکار به آن روی می‌آورند. مربیان کسبوکار نه تنها می‌توانند پیچیدگی‌های یک صورت‌حساب مالی را مدیریت کنند، بلکه می‌توانند با رهبران همکاری کنند تا باورهای محدودکننده را شناسایی و رفع کنند. این ترکیب می‌تواند منجر به رشد نمایی و تأثیر مستقیم بر سودآوری شود.
- تاب‌آوری: یکی از بزرگترین ویژگی‌های یک مدیر اجرایی یا مالک کسبوکار قوی، توانایی بازگشت از بزرگترین شکست‌ها است. به همین دلیل است که مربیان کسبوکار مجموعه‌ای از استراتژی‌های تقویت تاب‌آوری، مانند روانشناسی مثبت و به چالش کشیدن فرضیات منفی را آموزش می‌دهند.
- رهبری: بسیاری از مربیان کسبوکار نه تنها کارشناسان مربیگری هستند، بلکه خود در زمینه رهبری شرکت‌ها نیز تجربه دارند. در نتیجه، آنها یک شریک رهبری منحصر به فرد هستند که می‌توانند به عنوان آینه‌ای برای رهبران عمل کرده و مهارت‌های آنها را گسترش دهند.
- تیم‌سازی: ساخت یک تیم رهبری اجرایی بیشتر یک هنر است تا یک علم. اولین مرحله، شناسایی خلأهای موجود در سازمان است که باید برای گسترش پر شوند. مرحله دوم و مهم‌تر، گردآوری ترکیب صحیح افراد است که یکدیگر را احترام بگذارند، به چالش بکشند و تکمیل کنند. مربیان کسبوکار می‌توانند مشاوره‌هایی در مورد هر دو مسئله ارائه دهند و حتی با نامزدهای احتمالی برای استخدام‌های اجرایی ملاقات کرده و تطابق و مهارت‌ها را ارزیابی کنند.
۵ دلیل ارزشمندی سرمایه‌گذاری داشتن کوچ کسبوکار برای کارآفرینان
۱. کوچینگ کسبوکار به شما کمک می‌کند ریسک را کاهش دهید
- درک واقعی از کسبوکار و موقعیت شما
- ایجاد حائل بین کارآفرین و ریسک‌های بالقوه
- یادگیری از تجربیات مربی و جلوگیری از اشتباهات تکراری
- پر کردن شکاف‌های دانشی
۲. مربی کسبوکار به شما کمک می‌کند در مسیر بمانید
- تعیین نقاط قوت و ضعف
- توسعه برنامه رشد شخصی و حرفه‌ای
- ارائه بازخورد بی‌طرفانه و حرفه‌ای
- عبور از محدوده امن و کشف پتانسیل‌های نهفته
۳. مربی کسبوکار به شما کمک می‌کند کسب‌وکاری پایدار بسازید
- کمک در اولویت‌بندی وظایف
- تمرکز بر روی موارد مهم
- بهبود مهارت‌ها و تقویت نقاط ضعف
- دیدگاه متفاوت از بیرون (مانند مربی ورزشی)
۴. کوچ کسبوکار به شما کمک می‌کند رهبر بهتری باشید
- شناسایی زمینه‌های بهبود
- تقویت روابط با کارکنان
- اولویت‌بندی بهتر کارها
- بازدهی بالا بر اساس تحقیقات در شرکت‌های Fortune 500
۵. مربی کسبوکار به شما کمک می‌کند به اهداف شخصی و حرفه‌ای برسید
- ارائه مشاوره و پشتیبانی
- چالش کشیدن ایده‌ها و ارائه راهکار
- ایجاد برنامه موفقیت
- مسئولیت‌پذیری و پیگیری پیشرفت
اهمیت کوچینگ در رشد و توسعه کسب و کار
در بسیاری از سازمان‌ها، دستیابی به رشد اقتصادی یا افزایش سهم بازار، به تنهایی کافی نیست. برای آنکه یک کسبوکار بتواند در بازار رقابتی بقا داشته و مزیت پایدار ایجاد کند، نیاز به رهبری آگاه، تیم‌های هم‌راستا و سازمانی یادگیرنده دارد. کوچینگ کسب و کار، نقشی کلیدی در تحقق این عوامل ایفا می‌کند.
- افزایش شفافیت استراتژیک: کوچینگ کمک می‌کند اهداف کلان سازمان روشن و قابل پیگیری شوند.
- یکپارچه‌سازی ارزش‌های فردی و سازمانی: زمانی که کارکنان بین اهداف شخصی و مأموریت سازمان ارتباط برقرار می‌کنند، تعهد افزایش می‌یابد.
- ارتقاء فرهنگ سازمانی: کوچینگ با ترویج ارزش‌هایی مانند مسئولیت‌پذیری، یادگیری مداوم و گفت‌وگوی اثربخش، فرهنگ سازمانی را رشد می‌دهد.
- بهینه‌سازی منابع انسانی: از طریق شناخت بهتر استعدادها، انگیزه‌ها و چالش‌ها، سازمان می‌تواند افراد را در جای درست قرار دهد.
چه زمانی به کوچینگ کسب و کار نیاز داریم؟
کوچینگ می‌تواند در موقعیت‌های گوناگونی مؤثر واقع شود:
- هنگام شروع یک استارتاپ یا تغییر مدل کسبوکار
- در فرآیند جانشینی مدیریتی یا انتقال رهبری
- در دوران بحران یا افت عملکرد سازمانی
- هنگام ورود به بازارهای جدید یا توسعه محصول
- در پروژه‌های تغییر فرهنگی یا تحول دیجیتال
به دنبال چه ویژگی‌هایی در یک کوچ کسبوکار باشید؟
قبل از اینکه زمان، پول و انرژی خود را صرف رابطه‌ی مربیگری کنید، باید تحقیقات‌تان را انجام دهید. همه کوچهای کسبوکار یکسان نیستند. چند ویژگی کلیدی که باید در یک مربی موفق جست‌وجو کنید:
- داستان‌های موفقیت و نظرات مراجعین قبلی: بازخوردها و توصیه‌ها نشان می‌دهد که این رابطه مربیگری چقدر می‌تواند مؤثر باشد.
- سابقه کاری مربی: مثلاً اگر یک مدیرعامل ۵۰ ساله هستید، احتمالاً نمی‌خواهید مربی‌تان فردی ۳۰ ساله باشد که تنها چند سال سابقه کسبوکار دارد.
- داشتن گواهی‌نامه مربیگری: هر کسی می‌تواند خودش را «مربی» بنامد، اما آیا شما با کسی که هیچ آموزش رسمی ندیده راحت هستید؟ این یک رابطه رسمی است که قرار است نتیجه ملموس ایجاد کند، نه صرفاً مشورت با یک همکار.
- جلسات مشاوره رایگان یا رویدادهای عمومی: با شرکت در یک جلسه مشاوره یا رویدادی که مربی برگزار می‌کند، می‌توانید حس بهتری نسبت به همکاری با او پیدا کنید.
- تطابق با نیازهای شما: ممکن است به یک رویکرد مربیگری زندگی علاقه‌مند باشید، یا دقیقاً به دنبال یک مربی کسبوکار کوچک باشید. پس ابتدا نوع مربیگری مورد نیاز خود را مشخص کنید، سپس بر اساس آن به دنبال مربی باشید.
آیا مربیگری کسبوکار «ضروری» است؟
ممکن است این جمله به نظر اغراق‌آمیز برسد، اما مربیگری کسبوکار نشان داده است که می‌تواند تفاوت بین موفقیت و شکست برای کارآفرینان نوپا، مالکان کسبوکار و رهبران سازمانی باشد. حتی حرفه‌ای‌های با تجربه نیز از نظرات بی‌طرف و غیرسیاسی مربیان کسبوکار بهره‌مند می‌شوند.
در حقیقت، فارغ از تجربه، هیچ رهبر طبیعی به این توانایی به دنیا نمی‌آید که از پس خواسته‌های دنیای کسبوکار چندرشته‌ای برآید. همه رهبران به پشتیبانی نیاز دارند تا به سطح بعدی رشد کنند و یکی از بهترین راه‌ها برای دریافت این پشتیبانی، همکاری با یک مربی کسبوکار است.
نتیجه‌گیری
کوچینگ کسب و کار تنها یک ابزار برای حل مشکلات نیست؛ بلکه یک فلسفه مدیریتی برای توانمندسازی افراد، تیم‌ها و سازمان‌هاست. این رویکرد با تکیه بر شفاف‌سازی اهداف، ایجاد انگیزه درونی، تسهیل تصمیم‌گیری و هدایت اقدام، به رشد پایدار و واقعی در کسب‌وکارها کمک می‌کند.
اگر به دنبال رشد کسب و کار خود به شیوه‌ای انسانی، مؤثر و پایدار هستید، کوچینگ می‌تواند بهترین همراه شما در این مسیر
