سازمانی تجربه های موفق کوچینگ و تسهیلگری نشان می‌دهد این دو ابزار کلیدی در توسعه منابع انسانی، بهبود عملکرد تیم‌ها و شکل‌گیری فرهنگ سازمانی اثرگذار هستند. سازمان‌های پیشرو با بهره‌گیری از این رویکردها، هم در سطح فردی و هم در سطح استراتژیک به نتایج قابل توجهی مانند افزایش بهره‌وری، نوآوری و سودآوری دست یافته‌اند. این مفاهیم از حالت انتزاعی خارج شده و به ابزارهای عملیاتی مؤثر تبدیل شده‌اند.
مطالعات موردی در شرکت‌های معتبری مانند گوگل، P&G و اینتل نشان می‌دهد که اجرای هدفمند برنامه‌های کوچینگ و تسهیلگری منجر به دستاوردهای ملموسی شده است. بهبود عملکرد مالی، کاهش نرخ ترک شغل، افزایش رضایت شغلی و تقویت فرهنگ سازمانی از جمله این نتایج بوده‌اند. به ویژه در پروژه‌هایی مانند “اکسیژن” گوگل، تأثیر مستقیم کوچینگ بر بهبود شاخص‌های کلیدی عملکرد به وضوح قابل مشاهده است.
این تجربیات موفق الگویی ارزشمند برای سایر سازمان‌ها محسوب می‌شود. مدیران و متخصصان منابع انسانی می‌توانند با الهام از این نمونه‌ها، برنامه‌های مؤثری برای توسعه نیروی انسانی و تحول سازمانی طراحی کنند. کوچینگ و تسهیلگری زمانی به بهترین نتایج می‌رسند که به صورت نظام‌مند و مستمر در فرهنگ سازمانی نهادینه شوند.
کوچینگ سازمانی یا کوچینگ در محل کار
کوچینگ سازمانی چیست؟
کوچینگ سازمانی یا کوچینگ در محیط کار نوعی رابطه حرفه‌ای و یاری‌رسان است که با تمرکز بر اهداف فرد کوچ‌شونده، به شکوفایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های او کمک می‌کند. این رابطه بر تعامل دوسویه استوار است و کوچ با اتخاذ رویکردی تسهیل‌گرانه، فرآیند یادگیری و توسعه فردیِ پایدار را هدایت می‌کند. در واقع، کوچینگ به جای ارائه مستقیم راه‌حل، افراد را توانمند می‌سازد تا خودشان پاسخ چالش‌ها را بیابند؛ رویکردی که با ضرب‌المثل معروف ژاپنی هم‌راستاست: «به یک نفر ماهی بده، برای یک روز سیر می‌شود. به او ماهیگیری یاد بده، برای یک عمر سیر خواهد شد.»
کوچینگ در سازمان‌ها می‌تواند به دو شکل داخلی و خارجی انجام شود. در حالت داخلی، مدیران و رهبران با برگزاری جلسات رسمی یا تعاملات روزمره غیررسمی، نقش کوچ را ایفا می‌کنند و این فرایند تدریجاً به بخشی از سبک رهبری آن‌ها تبدیل می‌شود. در مقابل، زمانی که کوچ از خارج از سازمان وارد می‌شود تا با مدیران یا تیم‌ها همکاری کند، این فرایند «مداخله کوچینگ» نامیده می‌شود. چه به‌صورت درون‌سازمانی و چه برون‌سازمانی، هدف نهایی کوچینگ توانمندسازی افراد برای یادگیری مستمر، تصمیم‌گیری آگاهانه و رشد حرفه‌ای بلندمدت است. در مقالات ” انواع کوچینگ سازمانی” و “کوچینگ سازمانی و بهبود عملکرد کارکنان و مدیران” در مجله وب سایت مدرسه کوچینگ ویز به تفضیل به موضوع کوچینگ سازمانی پرداخته‌ایم.
انواع کوچینگ در سازمان‌ها
- کوچینگ مدیران و رهبران (Executive Coaching): برای بهبود اثربخشی رهبری و تصمیم‌گیری.
- کوچینگ حرفه‌ای: تمرکز بر ارتقاء مهارت‌ها و حل چالش‌های شغلی.
- کوچینگ تیمی: برای تقویت همکاری، حل تعارضات و رسیدن به اهداف مشترک.
- کوچینگ شغلی: راهنمایی در حین انجام کار برای بهبود عملکرد.
- کوچینگ چابک (Agile): پشتیبانی از تیم‌ها برای اجرای اصول چابک و تفکر خلاق.
نقش کوچینگ در سازمان
- بهبود عملکرد و یادگیری
- حمایت از تغییرات سازمانی
- توسعه فرهنگ کوچینگ
- تحریک نوآوری
- توسعه رهبری
تسهیلگری در سازمان
تسهیلگری چیست؟
تسهیلگری مجموعه‌ای از مهارت‌های قدرتمند است که به بهبود همکاری، ایجاد نتایج و بهبود پویایی گروه کمک می‌کند. تسهیلگری هنر هدایت یک گروه از طریق یک فرآیند مشارکتی است که دستیابی به اهدافشان را آسان‌تر می‌کند.
تسهیلگری به معنای ایجاد فضایی برای مشارکت همه افراد گروه و تشویق مشارکت و حس مالکیت از سوی همه افراد درگیر است. این به معنای داشتن یک هدف مشترک و طراحی فرآیندی برای کمک به گروه در دستیابی به آن هدف است.
فرآیندهای تسهیل‌شده ذاتاً مشارکتی و تعاملی هستند. کارگاه یکی از رایج‌ترین نمونه‌های فرآیندی است که در آن از تسهیلگری استفاده می‌شود، اگرچه یک تسهیل‌گر مؤثر می‌تواند هر زمان که گروهی برای انجام کارها گرد هم می‌آیند، مهارت‌های خود را به کار گیرد.
انواع تسهیلگری در سازمان
- تسهیل جلسه تیمی
- تسهیل برگزاری کارگاه طوفان فکری
- تسهیل آموزش رهبری
نقش تسهیلگری در سازمان
نقش یک تسهیل‌گر، درک هدف یک جلسه یا بحث گروهی، تعیین قوانین اساسی، درگیر نگه داشتن تیم با موضوع، مشارکت دادن همه شرکت‌کنندگان در بحث‌ها و اطمینان از دستیابی جلسه به هدف خود است. آن‌ها محیط کاری را پرورش می‌دهند که در آن خلاقیت و احترام شکوفا می‌شود و تصمیم‌گیری مشارکتی را ممکن می‌سازد.
- توانمندسازی و ارتقاء ظرفیت یادگیری سازمانی
- مدیریت موثر جلسات و تصمیمات
- تقویت خلاقیت و نوآوری
- حصول مشارکت کامل و افزایش انسجام تیمی
- مدیریت تعارض و تضمین امنیت روانی
- افزایش کارایی و بهره‌وری تیم
مطالعه موردی از کوچینگ موفق در سازمان‌ها:
AEON
در سال ۲۰۲۴، شرکت AEON Vietnam موفق به دریافت جایزه بین‌المللی کوچینگ ایمپکت ICF برای سازمان‌های نوظهور شد. این موفقیت نشان‌دهنده تعهد راهبردی این شرکت به استفاده از کوچینگ برای رشد و توسعه سازمانی است.
در پی بحران جهانی ناشی از همه‌گیری کرونا در سال ۲۰۲۰، AEON ویتنام با چالشی جدی مواجه شد. این بحران، به محرکی برای تحول در شیوه‌های رهبری، همکاری و مشارکت کارکنان تبدیل شد. شرکت با راه‌اندازی برنامه مربیگری درون‌سازمانی، به توسعه فردی و تیمی کارکنان توجه ویژه‌ای کرد و تلاش نمود با ایجاد روش‌های نوین کاری، روحیه تیمی را حفظ کند.
تا سال ۲۰۲۴، بیش از ۳۵۰۰ نفر از مجموع ۵۰۰۰ کارمند AEON از کوچینگ بهره‌مند شده‌اند. این رویکرد موجب بهبود نگهداشت کارکنان، ارتقای درون‌سازمانی و صرفه‌جویی چشمگیر در هزینه‌ها شده و در نهایت، به رشد پایدار سازمان کمک کرده است.
- افزایش ۱۲ درصدی تیم‌های با عملکرد بالا از ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳.
- افزایش ۷ درصدی در نمرات رضایت دریافت‌کنندگان خدمات کوچینگ از سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳
- امتیازی ۱۱۵٪ بالاتر از میانگین صنعت در ویتنام در نظرسنجی شادی و رضایت از محیط کار
Intel
در حدود ۱۵ سال پیش، برنامه کوچینگ در شرکت اینتل به‌عنوان یک حرکت خودجوش آغاز شد، اما به‌تدریج به یک استراتژی سازمانی فراگیر تبدیل گردید. رهبری اینتل دریافت که کوچینگ نه‌تنها ابزاری برای توسعه فردی کارکنان، بلکه محرکی قدرتمند برای رشد کسب‌وکار است. این برنامه عمدتاً بر رهبران ارشد تمرکز دارد که با بهره‌گیری از کوچ‌های داخلی و خارجی آموزش دیده‌اند تا این رویکرد را به تیم‌های خود منتقل کنند. در سال ۲۰۲۱، بیش از ۱۱۰۰ نفر مستقیماً و بیش از ۱۱۰۰۰ نفر به‌صورت غیرمستقیم تحت تأثیر این برنامه قرار گرفتند.
کوچینگ در اینتل بر سه محور کلیدی استوار است: دریافت کوچینگ، یادگیری مهارت کوچینگ و ایجاد زیرساخت‌های داده‌محور برای ارزیابی و بهبود. این برنامه با هدف توسعه رهبری، افزایش مشارکت، حمایت از تنوع و بازگشت سرمایه طراحی شده است. برای مثال، کوچینگ به زنان، اقلیت‌ها و والدین بازگشته به کار، به‌عنوان بخشی از استراتژی شمول و تنوع، اولویت داده می‌شود. داده‌ها نشان می‌دهد کوچینگ در اینتل موجب ارتقاء شغلی، افزایش مهارت‌های رهبری و دستیابی بهتر به اهداف سازمانی شده است.
اینتل با ردیابی دقیق داده‌ها و بازخورد کارکنان، توانسته تأثیر مالی و فرهنگی کوچینگ را ثابت کند. میانگین نمره رضایت برنامه (NPS) بالاتر از ۸۰ بوده و برنامه‌هایی مانند Leadership Fitness به نمره ۸۷ رسیده‌اند. این نتایج، گواهی بر تحول مثبت و پایدار کوچینگ در سراسر این سازمان جهانی است.
- نرخ ارتقای ۲.۷ برابری در میان رهبران شرکت
- ۹۱٪ موفقیت در دستیابی به اهداف تجاری توسط کوچ‌ها
- ۹۱٪ بهبود مهارت‌های رهبری از نظر شرکت‌کنندگان
- بازگشت سرمایه (ROI) سالانه نزدیک به ۱ میلیارد دلار
- امتیاز خالص ترویج‌کننده (NPS) بالای ۸۰ در سطح جهانی
(Ernest & Yong) EY
در شرکت EY (ارنست و یانگ)، کوچینگ به‌عنوان یک مؤلفه کلیدی در توسعه فردی و سازمانی نهادینه شده است. این سازمان با هدف پرورش رهبران توانمند و پاسخگو، لحظات سرنوشت‌ساز مانند ارتقای شغلی، مهاجرت کاری یا تولد فرزند را فرصت‌هایی برای رشد و شکوفایی می‌بیند و معتقد است که این مسیر نباید به‌تنهایی طی شود. بر همین اساس، کوچینگ از یک ابزار توسعه شغلی به یک سرمایه‌گذاری راهبردی جهانی تبدیل شده است که به جذب و پرورش استعدادهای برتر کمک می‌کند.
کوچینگ در EY به‌صورت رسمی و غیررسمی ارائه می‌شود و در نقاط عطف حرفه‌ای و شخصی افراد نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. نمونه‌ای از این رویکرد، برنامه کوچینگ والدین است که تا سال ۲۰۱۶ بیش از ۷۰۰ کارمند از آن بهره‌مند شده‌اند. همچنین، کوچینگ برای شرکای جدید و افرادی که در نقش‌های رهبری قرار می‌گیرند، مسیر شفافی برای رشد فراهم می‌کند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که پس از دریافت کوچینگ، ۹۶٪ از رهبران درک بهتری از انگیزه‌های خود داشته‌اند و ۸۸٪ احساس قدرت بیشتری در رهبری تجربه کرده‌اند.
- شرکت بیش از ۷۰۰ کارمند از برنامه کوچینگ والدین (۲۵٪ مرد)
- ۹۶٪ درک بهتر انگیزه‌ها در بین رهبران پس از کوچینگ
- ۸۹٪ وضوح بیشتر در نقش‌ها و مسئولیت‌ها
- ۸۸٪ احساس قدرت بیشتر به‌عنوان رهبر
- رشد ۳۱٪ درآمد تیم‌ها
Oxygen Program in Google
پروژه Oxygen که در سال ۲۰۰۹ توسط گوگل راه‌اندازی شد، با هدف بررسی و اثبات یا رد نقش مدیران در یک ساختار مسطح مهندسی آغاز گردید. برخلاف انتظار، نتایج پروژه نشان داد که مدیران نقش بسیار مهمی در موفقیت تیم‌ها دارند، به‌ویژه زمانی که توانایی کوچینگ مؤثر داشته باشند. بر همین اساس، گوگل فهرستی از رفتارهای کلیدی برای مدیران تدوین کرد که در صدر آن‌ها «مربیگری مؤثر» قرار دارد. این پروژه آغازگر یک تحول ساختاری در نگاه گوگل به رهبری و توسعه منابع انسانی بود و موجب نهادینه‌سازی کوچینگ در عملکرد مدیریتی شد.
برنامه کوچینگ Oxygen شامل نظرسنجی‌های دوره‌ای از کارکنان، ارزیابی مستمر مدیران، ارائه مربیگری هدفمند برای بهبود عملکرد، و آموزش رفتارهای کلیدی کوچینگ از طریق جلسات فردی، کارگاه‌ها و منتورینگ همتایان بود. مدیرانی که نمرات پایینی دریافت می‌کردند، وارد مسیر مربیگری متمرکز می‌شدند. در این برنامه، رفتارهایی نظیر گوش دادن همدلانه، برگزاری جلسات ۱:۱ و ارائه بازخورد سازنده به‌صورت نظام‌مند آموزش داده می‌شدند. از سوی دیگر، عملکرد مدیران با شاخص‌های بهره‌وری تیمی، امنیت روانی و رضایت کارکنان هم‌راستا شد.
- ۷۵٪ افزایش نمره بازخورد مدیران پس از کوچینگ
- ۲۱٪ افزایش بهره‌وری تیمی
- ۲۸٪ بهبود همکاری تیمی
- ۳۵٪ رشد در شاخص نوآوری
- ۴۰٪ افزایش ماندگاری کارکنان
- ROI تا ۳.۲ میلیون دلار برای هر واحد بهبود کیفیت مربیگری
مطالعه موردی از نمونه های موفق تسهیلگری
IBM
برنامه‌های تسهیلگری IBM، مانند خدمات شرکتی (CSC)، آکادمی Think و کارگاه‌های Agile و تفکر طراحی، با تقویت مهارت‌های رهبری، نوآوری و کار تیمی، تأثیر قابل‌توجهی بر عملکرد کارکنان داشته‌اند. مطالعات نشان می‌دهند این برنامه‌ها منجر به ۲۰٪ بهبود در بهره‌وری، نوآوری و مشارکت کارکنان شده‌اند. همچنین، برنامه‌های منتورینگ IBM تا ۲۵٪ افزایش حفظ نیروها را به همراه داشته‌اند.
با ترکیب یادگیری دیجیتال، تجربیات عملی و مربیگری، IBM نه‌تنها مهارت‌های فردی را ارتقا داده، بلکه فرهنگ سازمانی پویا و پاسخگو را ایجاد کرده است. این سرمایه‌گذاری‌ها باعث شده IBM همچنان به عنوان یکی از پیشگامان جهانی در توسعه نیروی انسانی و فناوری مطرح باشد. در نهایت، تسهیلگری در IBM یک ابزار استراتژیک برای دستیابی به عملکرد برتر و رشد پایدار کسب‌وکار است.
Bedfordshire Pilgrims Housing Association
انجمن مسکن پیلمگرز بدفوردشایر (BPHA) با اجرای برنامه‌های تسهیلگری ساختاریافته، تحولی چشمگیر در عملکرد سازمانی و کیفیت خدمات خود ایجاد کرده است. این سازمان با تمرکز بر چهار حوزه کلیدی شامل توسعه رهبری، مشارکت مستأجران، رفاه کارکنان و تحول دیجیتال، به دستاوردهای قابل توجهی دست یافته است.
در بخش توسعه رهبری، برنامه‌های آموزشی منجر به بهبود چشمگیر در حفظ و نگهداشت نیروهای کلیدی سازمان شده است. کارگاه‌های مشارکت مستأجران نیز تأثیر بسزایی در ارتقای سطح رضایتمندی و تسریع فرآیند رسیدگی به درخواست‌ها داشته است. برنامه‌های رفاه کارکنان و شمول سازمانی موجب تقویت فرهنگ کاری و افزایش بهره‌وری شده، در حالی که سرمایه‌گذاری در حوزه تحول دیجیتال، کارایی خدمات را به میزان قابل توجهی افزایش داده است.
- ۱۵۲۰% افزایش در حفظ کارکنان
- ۲۵% رشد رضایت مستأجران
- ۳۰% کاهش زمان رسیدگی به شکایات
- ۲۰% بهبود بهره‌وری
- ۴۰% افزایش کارایی خدمات
P&G
شرکت پروکتر اند گمبل (P&G) با اجرای برنامه‌های پیشرفته تسهیلگری، تحول چشمگیری در عملکرد سازمانی ایجاد کرده است. این برنامه‌ها در چهار حوزه کلیدی متمرکز شده‌اند: توسعه رهبری، نوآوری، تحول دیجیتال و تنوع و شمول. نتایج نشان می‌دهد برنامه “ساخت از درون” موجب ۳۰٪ افزایش حفظ کارکنان شده، در حالی که کارگاه‌های نوآوری زمان عرضه محصول به بازار را ۴۰٪ کاهش داده است.
برنامه‌های آموزش دیجیتال P&G نیز تأثیر قابل توجهی داشته‌اند و موجب ۲۰٪ کاهش هزینه‌های عملیاتی و ۳۵٪ بهبود کارایی زنجیره تأمین شده‌اند. از سوی دیگر، برنامه‌های تنوع و شمول سازمانی، نوآوری را ۱۹٪ و سودآوری را ۲۷٪ افزایش داده‌اند. این تحولات در کنار هم، P&G را به یکی از پیشگامان صنعت کالاهای مصرفی تبدیل کرده است.
این برنامه‌های تسهیلگری نه تنها عملکرد سازمانی را ارتقا داده، بلکه مزیت رقابتی قابل توجهی برای شرکت ایجاد کرده‌اند. این تجربیات موفق می‌تواند الگویی ارزشمند برای سایر شرکت‌های چندملیتی باشد که به دنبال بهبود عملکرد از طریق توسعه منابع انسانی هستند.
نتیجه‌گیری
تجربیات موفق سازمان‌های پیشرو مانند P&G، IBM، گوگل، و BPHA نشان می‌دهد که کوچینگ و تسهیلگری به‌عنوان ابزارهای استراتژیک، تحولات چشمگیری در عملکرد سازمانی ایجاد کرده‌اند. این برنامه‌ها با تمرکز بر توسعه رهبری، نوآوری، و یادگیری مستمر، نه‌تنها بهره‌وری و رضایت کارکنان را افزایش داده‌اند، بلکه منجر به بهبود شاخص‌های مالی و رقابتی شده‌اند. برای مثال، برنامه‌هایی مانند “ساخت از درون” در P&G و “اکسیژن” در گوگل، اثربخشی این رویکردها را در افزایش حفظ نیروها و ارتقای کیفیت رهبری به‌وضوح نشان می‌دهند.
علاوه بر این، تسهیلگری در سازمان‌هایی مانند BPHA و IBM با تقویت مشارکت ذی‌نفعان و تحول دیجیتال، کارایی عملیاتی را به‌طور قابل‌توجهی بهبود بخشیده است. نتایجی مانند کاهش زمان رسیدگی به شکایات، افزایش رضایت مشتریان، و صرفه‌جویی در هزینه‌ها، گواهی بر تأثیر ملموس این برنامه‌هاست. این تجربیات ثابت می‌کند که ادغام کوچینگ و تسهیلگری در فرهنگ سازمانی، نه‌تنها یک سرمایه‌گذاری بلندمدت است، بلکه عاملی کلیدی برای دستیابی به مزیت رقابتی محسوب می‌شود.
